فرار مغزها و اثرات زیان بار

فرار مغزها و اثرات زیان بار

فرار مغزها یا نخبگان علمی از کشور یکی از مباحثی است که درباره آن همیشه سخن از روی تاسف به میان آمده و نگرانیهایی را از باب حسن وطن‌پرستی و خدمت به کشور به وجود آورده است.

تقریبا" همه هموطنان و مسئولان و مدیران کشور، و حتی خود نخبگان علمی که اقدام به مهاجرت می‌کنند از این پدیده نگران و ناراضی هستند و مایلند هرچه زودتر و بهتر راه چاره‌ای برای جلوگیری از مهاجرت یا همان فرار مغزها بیابند.

البته بر اساس احادیث و روایات اسلامی اصل مهاجرت برای کسب علم و پیشه و جهان شناختی امری پسندیده و سفارش شده است ، به شرط اینکه ثمره این مهاجرت یعنی کسب علم و تخصص به کشور بازگردانده شود و درخدمت میهن و هموطنان قرار گیرد و سرمایه‌ای شود برای آبادانی و احیاء سرزمین اجدادی.

کارشناسان می‌گویند: جذب هر فرد تحصیل کرده با مدرک فوق‌لیسانس یا دکتری از کشورهای جهان سوم یک میلیون دلار سود عاید کشورهای مهاجرپذیر می‌کند که به این ترتیب کشورهای جهان سوم با وجود دارا بودن 80درصد جمعیت جهان تنها 20 درصد درآمد جهان و یک درصد توان علمی دنیا را در اختیار دارند.

برهمین اساس سرمایه اصلی کشورهای در حال توسعه که نیروی انسانی متخصص می‌باشد به بهای ارزان در اختیار کشورهای توسعه‌یافته قرار می‌گیرد و کشورهای جهان سوم هرسال میلیاردها دلار از طریق مهاجرت از دست می‌دهند.

آمار صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد ایران از نظر فرار مغزها در بین 91 کشور درحال توسعه و توسعه‌نیافته جهان در مقام اول قرار دارد. طبق همین آمار سالانه بین 150 تا 180 هزار نفر از ایرانیان تحصیل‌کرده برای خروج از ایران اقدام می‌کنند.

* 90 نفر از 125 نفر دانش‌آموزی که طی سه سال گذشته در المپیادهای جهانی رتبه کسب کرده‌اند هم‌اکنون در دانشگاههای آمریکا تحصیل می‌کنند و امید به بازگشت آنان به کشور فقط 3درصد است.

در حال حاضر نیز بیش از 150 هزار نفر از مهندسان و پزشکان ایرانی در آمریکا اقامت دارند. پیشگیری و مقابله با این مسئله مستلزم عزم ملی، درک بحران توسط شبکه مدیریت کشور، ایجاد ساز و کار مدیریتی لازم برای پیگیری مسئله، تدوین راهبردها و سیاست‌های مشخص و هماهنگ و انجام اقدامات مستمر و حساب‌شده است.

فضای متلاطم و ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی همانگونه که در حوزه اقتصاد مانع سرمایه‌گذاری بلندمدت برای تولید می‌شود در سایر حوزه‌ها جامعه را از حضور افرادی که نمی‌خواهند سرمایه‌های ذهنی‌شان در محیط پراسترس و متلاطم هدر برود، محروم ساخته و حدود 50 میلیارد دلار هزینه در سال به خاطر فرار مغزها به جامعه تحمیل می‌نماید.

تعداد کل اساتید دانشگاههای ایران قریب دو هزارنفرهستند در حالی که ایرانیان خارج از کشور که صاحب کرسی‌می باشند با درجه پروفسوری 420 نفرند و تنها طی دو دهه اخیر 92 درصد دارندگان مدال‌های المپیادهای جهانی به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.

آمریکا سالانه 200 هزار نخبه را از سراسرجهان جذب کرده و پروانه اقامت و تابعیت آمریکایی می‌دهد که دراین رابطه تنها در هزینه‌های آموزشی خود سالانه 10 میلیارد و 500 میلیون دلار صرفه‌جویی می‌نماید درحالی که ایران از مهاجرت مغزهایش سالانه 38 میلیارد دلار متضرر می‌گردد.

فرار مغزها از کشور، از نظر علوم اجتماعی ضعف روابط اجتماعی و اصول حاکم بر آن، از نظر علوم اقتصادی کمبود نیروی انسانی و اختلال در روند توسعه و عمران، از نظر سیاسی ضعف نظام و تشکیلات سیاسی و از نظر فرهنگی نقصان در باورها و اعتقادات اصیل را باعث می‌شود و در نتیجه پیامدهایی چون آسیب‌های اجتماعی بیکاری، تخریب و بازسازی فعالیت‌ها و تحقیقات انجام شده و دوباره‌کاری‌ها و نیز آسیب‌رسانی به توان و استعداد نیروی انسانی را به بار می‌آورد.

                                                                              چاپ شده در روزنامه خراسان 21/12/84 صفحه علم و فن آوری